Το 1908 καθιερώνεται η Κυριακή και επίσημα ως ημέρα αργίας

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 

Στις 4 Σεπτεμβρίου 2009 δημοσιεύτηκε το άρθρο αυτό στην εφημερίδα "Καθημερινή". Και το αναδημοσιεύω...λόγω της ημέρας...



Το θέμα της κυριακάτικης αργίας έχει ρίζες στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Τότε που το αθηναϊκό εμπόριο είχε αρχίσει να συγκροτείται δυναμικά και οι εμποροϋπάλληλοι δειλά δειλά είχαν ξεκινήσει τη συνδικαλιστική τους χειραφέτηση. Όλα δείχνουν να ξεκινούν το 1902, έτος ίδρυσης του Εμπορικού Συλλόγου Αθήνας. Μια από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε σχετιζόταν με την ικανοποίηση του αιτήματος των εμποροϋπαλλήλων για αργία των καταστημάτων τη δεύτερη ημέρα μετά το Πάσχα. «Οι ίδιοι διεκδίκησαν αμέσως μετά, και την αργία της Κυριακής, σύμφωνα με τα αγγλικά πρότυπα. Αργία όμως που κρινόταν κατ' αρχήν επιβλαβής για το εμπόριο σύμφωνα με τον τότε πρόεδρο του συλλόγου, Κ. Τσάτσο», σημειώνεται στο ιστορικό λεύκωμα του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών «1902-2002, ιστορική αναδρομή στη συλλογική συνείδηση των εμπόρων» (των Μαρίας-Χριστίνας Χατζηιωάννου, Μαρίας Μαυροειδή-εκδόσεις Κέρκυρα).

Το 1908, όμως, το αίτημα θα γίνει αποδεκτό και «θα καθιερωθεί η Κυριακή ως αργία για τους τρεις θερινούς μήνες στα καταστήματα. Λίγο αργότερα την ίδια χρονιά, ύστερα από πρόταση του ίδιου του Εμπορικού Συλλόγου προς την κυβέρνηση, η Κυριακή καθορίστηκε ως ημέρα αργίας για όλο το έτος».

Οι εξαιρέσεις ως προς τη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές που ισχύουν σήμερα, καθορίστηκαν με Βασιλικό Διάταγμα (750/1971). Η λειτουργία τους επιτρέπεται «κατά την Κυριακή συμπίπτουσα μεταξύ 18ης και 24ης Δεκεμβρίου» και «κατά την τελευταία Κυριακή κάθε έτους εφόσον αυτή συμπίπτει με την 31η Δεκεμβρίου».

Μια ιδιαιτερότητα

Οι σχέσεις εμπόρων-εμποροϋπαλλήλων δεν διαταράσσονται, κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας των συλλογικών τους οργάνων. Σχέσεις που από την αρχή έχουν μια ιδιαιτερότητα που «έγκειται στο γεγονός ότι στα μεσαία και χαμηλά εμπορικά μεγέθη η μετάβαση από την κατηγορία του εμπόρου σε αυτήν του εμποροϋπαλλήλου και αντίστροφα, ήταν ανοιχτή και σχετικά εύκολα εφικτή». Εξάλλου, «ο υπάλληλος δεν είναι εργάτης εξαντλούμενος εκ της συνεχούς εργασίας, εισερχόμενος εις το εμπορικόν κατάστημα δεν εργάζεται διά να παραμείνει υπάλληλος, αλλ' εισέρχεται ως εις σχολείον προς εξάσκησιν εις το εμπόριο». Ένας διαχωρισμός-επιχείρημα από την πλευρά των εμπόρων απέναντι στα εργασιακά αιτήματα.

Με αφορμή τoν ακριβή καθορισμό των ωρών εργασίας και την προτεινόμενη δεκάωρη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σύννεφα.

Ο Εμπορικός Σύλλογος Αθήνας θα αντιδράσει το 1926 στις προσπάθειες της κυβέρνησης για μείωση των ωρών λειτουργίας που τότε ήταν εννιάμιση έως δέκα ώρες. Δεν επιθυμεί αλλαγή της κατάστασης δεδομένης «μάλιστα της εμπορικής κρίσης που μάστιζε τον εμπορικό κόσμο. Το ωράριο συνδέεται με την ευημερία του εμπορίου και αντίστροφα η μείωσή του, ιδιαίτερα σε περίοδο οικονομικής κρίσης, επιδεινώνει τη διεξαγωγή του».

Παρότι ύστερα από δυναμικές κινητοποιήσεις το 1935 καθορίζεται νομοθετικώς το οκτάωρο, η εφαρμογή του μέχρι το 1937 δεν συμπεριλαμβάνει τους εμποροϋπαλλήλους. Τη χρονιά εκείνη ο Εμπορικός Σύλλογος θα αποδεχθεί τελικώς να υπογράψει συλλογική σύμβαση που καθορίζει τις ώρες λειτουργίας των καταστημάτων σε οκτώμιση, αντί για εννιά που ίσχυαν έως τότε.

Πιέσεις

Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι συζητήσεις δεν έλειψαν ποτέ, ωστόσο οι πιέσεις για ευέλικτες ώρες λειτουργίας αλλά και τις Κυριακές άρχισαν να γίνονται εντονότερες στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με τις μεταβολές που επήλθαν στο επιχειρηματικό σκηνικό. Στην ελληνική αγορά κάνουν την εμφάνισή τους τα υπερμάρκετ και τα μεγάλα εμπορικά κέντρα και οι διαμάχες ισχυρών οικογενειών του λιανεμπορίου γράφουν ιστορία. Οι πιέσεις όμως είναι χωρίς αποτέλεσμα διότι το πολιτικό κόστος πρυτάνευε ως κριτήριο στη λήψη των αποφάσεων. Το θέμα του ωραρίου θα ανοίξει το 2005 και μετά διαπραγματεύσεις επί διαπραγματεύσεων παρατείνεται κατά μία ώρα τις καθημερινές. Ταυτόχρονα θα τεθεί και θέμα λειτουργίας έως πέντε «το πολύ» Κυριακών τον χρόνο. Ομως, όπως ετέθη, έτσι και θα αποσυρθεί ως ιδέα...

Σκαλίζοντας το παρελθόν, βρίσκει κανείς αρκετές εικόνες που θυμίζουν έστω και αχνά σημεία του παρόντος, παρότι βεβαίως οι συνθήκες και οι ασκούμενες πολιτικές κινούνται σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος.

Στη συγκλονιστική περίοδο του Μεσοπολέμου, το πρόβλημα της αισχροκέρδειας αποτέλεσε μια πάγια εστία αντιδράσεων για τον εμπορικό κόσμο, με την «ακρίβεια του βίου» να πυροδοτεί κοινωνική δυσφορία και αγώνες. Η επαναφορά του νόμου 703/1917 περί αισχροκέρδειας, οι αθρόες παραπομπές στη Δικαιοσύνη -τα Αισχροδικεία- οι τροποποιήσεις του νόμου και άλλα νομοθετήματα που ακολούθησαν, ήταν πεδία συγκρούσεων του εμπορικού κόσμου με την εκάστοτε κυβέρνηση.

Υπόμνημα του 1927

Είναι χαρακτηριστικό σημείο υπομνήματος που υπέβαλε ο Εμπορικός Σύλλογος το 1927 στον τότε υπουργό Εσωτερικών: «Εις το παρατηρηθέν κατά την διάρκειαν του πολέμου και μεταπολεμικώς φαινόμενον τις ακρίβειας του βίου, ουδεμίαν ευθύνη φέρει το εμπόριον. Κατεδικάσθη μάλιστα δριμύτατα και ομοφώνως πανταχού ως επί του προκειμένου η πολιτική των κυβερνήσεων, αίτινες λόγω δυσχερείας εις την καταπολέμησιν των βασικών της ακρίβειας του βίου καθ' ότι αυτή θα απήτει χρόνον και σύστημα, επεζητούν τον κατευνασμό της δυσφορίας της κοινής γνώμης διά της ευχερούς εξευρέσεως πρόχειρων θυμάτων δι' ων θα ικανοποιείτο αυτή». Με άλλα λόγια, για τους εμπόρους, κύριος υπεύθυνος για το φαινόμενο της αισχροκέρδειας ήταν η πολιτική της κυβέρνησης που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την ακρίβεια και προσφεύγει σε εύκολες λύσεις κατευθύνοντας μάλιστα την κοινωνική δυσφορία προς το εμπόριο.

Το εμπόριο φαίνεται δε, ότι από παλιά αποτελούσε «εύκολο στόχο» σε περιόδους αναταραχής. Ας πάμε στο 1923, χρονιά που οι διαδηλώσεις και οι απεργίες ήταν συχνό φαινόμενο. Τον Νοέμβριο εκείνης της χρονιάς «ο έμπορος, μέλος του Συλλόγου Δ. Ζαμάνος, έκανε αίτηση στο Δ.Σ. διαμαρτυρόμενος για τις ζημιές που έγιναν στο κατάστημά του κατά την τελευταία διαδήλωση υπό θερμόαιμων διαδηλωτών». Αποφασίστηκε να υποβληθεί έγγραφη διαμαρτυρία προς τον υπουργό Εσωτερικών και Οικονομίας με την οποία να ζητείται «η τάχιστη διοικητική αποζημίωση των παθόντων με νομοθετικό διάταγμα και η λήψη μέτρων προς αποτροπή τέτοιων καταστάσεων στο μέλλον»...
ΠΗΓΗ: "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" - ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΣΙΔΕΡΗ
http://www.kathimerini.gr/345197/article/epikairothta/ellada/to-1908-ka8ierwnetai-h-kyriakh-kai-epishma-ws-hmera-argias